#70latWozowni | Triennale Grafiki „Kolor w grafice”

 

Triennale Grafiki „Kolor w grafice” odbywa się w Galerii Sztuki Wozownia cyklicznie od początku lat 80. Na przestrzeni kilku dekad jego kształt się zmieniał, jednak główny cel pozostał ten sam – wystawa ma prezentować wiodące tendencje w grafice artystycznej. Triennale stanowi platformę spotkań z twórczością artystów z Polski i ze świata, a także przestrzeń dyskusji na temat specyfiki grafiki i miejsca, jakie zajmuje ona we współczesnej sztuce.

„Kolor w grafice” to najstarsza cykliczna impreza artystyczna Wozowni. Od początku poświęcona jest konkretnemu zagadnieniu – jak deklarowali organizatorzy pierwszej ogólnopolskiej prezentacji: „Wystawa «Kolor w grafice» jest ekspozycją problemową, ukazującą różnorodność rozwiązań formalnych, a dotyczącą budowy dzieła graficznego poprzez kolor”. Wybór tematu nie był przypadkowy, nawiązywał bowiem do niezwykle żywej wówczas dyskusji o specyfice języka graficznego medium. Uwarunkowany warsztatem kolor był w niej jedną z głównych wartości znaczących jego odmienność od malarstwa czy też rysunku.

 

Ogólnopolskie Wystawy Grafiki „Kolor w grafice”

W latach 1982–1991 toruńskie BWA (we współpracy ze Związkiem Polskich Artystów Plastyków w Toruniu) organizowało co trzy lata wystawy polskiej grafiki współczesnej operującej kolorem, pn. „Kolor w grafice”. Pierwszą edycję przygotowywano przez okres dwóch lat. Komisarzami byli artyści graficy – Maria Pokorska i Mirosław Piotrowski, którzy wraz z ówczesną dyrektorką BWA, Marianną Olechnicką, byli również pomysłodawcami całego przedsięwzięcia.

Od początku przyjęto zasadę, że Ogólnopolskie Wystawy Grafiki będą miały formułę zamkniętą, a artyści będą otrzymywać imienne zaproszenia do udziału w prezentacji. Kierowano je do twórców wybitnych, o ustalonej renomie w środowisku graficznym. Selekcja prowadzona przez organizatorów w oparciu o przeglądy współczesnej grafiki polskiej spowodowała, że wystawy prezentowały za każdym razem wysoki poziom artystyczny, szybko też zyskały rangę i stały się ważnym punktem na mapie wystawienniczej kraju.

Każda edycja wystawy była podporządkowana tematowi koloru. Zauważano jej znaczenie jako szerokiej perspektywy ujmującej współczesną grafikę polską: „Wystawa dostarcza przykładów funkcjonowania barwy w różnych technikach, od tych najstarszych o wielowiekowej tradycji do najnowszych, drukopodobnych. Sposób operowania kolorem przez poszczególnych artystów różni się niekiedy znacznie. (…) Różnorodności technik i sposobów ich zastosowania towarzyszy bogactwo postaw i tendencji twórczych (…)”. Wiesława Wierzchowska we wstępie do katalogu 2. Ogólnopolskiej Wystawy Grafiki pisała: „Kolor pełni (…) funkcje informacyjne, dekoracyjne, ilustratorskie, opisowe, ewokuje nastrój rzeczywistości potocznej lub imaginacyjnej. (…) Zanika więc rola koloru jako instrumentu czystej gry barwnej na rzecz wykorzystania go jako ważnego współtwórcy znaczeń, odwołując się do jego historycznie ukształtowanych wartości symbolicznych”.

Przy okazji czwartej odsłony organizatorzy, chcąc wyraźniej uściślić problematykę prezentacji, deklarowali: „(…) kładziemy szczególnie mocny akcent na funkcję i rolę koloru w grafice polskiej jako środka określającego postawy i treści, analogie i refleksje czy emocje twórcze naszych czasów”. Uchwyceniu tych zjawisk miało służyć poszerzanie listy artystów zaproszonych do udziału w czwartej edycji „Koloru w grafice” o nazwiska młodych twórców.

W zamyśle organizatorów było stworzenie imprezy cyklicznej, która byłaby znacząca w życiu artystycznym kraju. Tak też się stało. Kolejne edycje pokazały, że toruńska wystawa była nie tylko doskonałą okazją do przeglądu aktualnych tendencji i kierunków, w których podąża polska grafika, ale także do artystycznych konfrontacji samych twórców i środowiska. Poza tym była ważną i ciekawą propozycją dla szerokiej publiczności. W czasie czterech odsłon znaczenie imprezy w środowisku grafików i krytyków rosło, co poskutkowało jej przekształceniem w wydarzenie o charakterze międzynarodowym. „Powodów było kilka – wspomina Anna Jackowska. – Pierwszy i najważniejszy to po prostu ludzka ciekawość. Najpierw konfrontowaliśmy pracę grafików polskich, później uznaliśmy, że warto porównać je z twórczością światową”.

 

 

Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice”

Pierwsze MTG zostało zorganizowane we współpracy Galerii Sztuki Wozownia ze Stowarzyszeniem Międzynarodowe Triennale Grafiki i Muzeum Okręgowym w Toruniu jako wystawa w ramach programu Międzynarodowego Triennale Grafiki w Krakowie. Opierało się  na doświadczeniach wystaw polskiej grafiki współczesnej, zachowując równocześnie te same założenia regulaminowe – ekspozycje odbywać się miały w cyklu trzyletnim, prezentując nie więcej niż trzysta prac. Artyści zapraszani do udziału byli starannie dobierani przez komitet organizacyjny, któremu przez pierwsze trzy odsłony (1994, 1997, 2000) przewodniczył prof. Jerzy Grabowski – wybitny artysta i znawca sztuki graficznej, spiritus movens MTG. Od czwartej edycji (2003) funkcję tę przejął prof. Mirosław Pawłowski – artysta grafik,  związany wówczas z ASP w Poznaniu, od 6. Triennale (2009) do dzisiaj pełniący funkcję kuratora MTG.

Po przekształceniu Ogólnopolskich Wystaw Grafiki w Międzynarodowe Triennale Grafiki program imprezy poszerzono o wystawy towarzyszące głównej ekspozycji. Były to najczęściej pokazy poświęcone prezentacji polskiej grafiki kolorowej ze zbiorów Wozowni, często monograficzne. Organizowano również wystawy prezentujące twórczość wybitnych osobistości ze świata, które toruńska publiczność przyjmowała z entuzjazmem. Szczególna była ekspozycja towarzysząca 1. MTG: 22 protagonistów. Tendencje sztuki konkretnej w grafice barwnej naszego wieku – wybór dzieł z prywatnej kolekcji Getulia Alvianiego. Tak wówczas pisano o wydarzeniu: „Wystawa jest wielkiej urody i bardzo cenna. Zawiera dzieła wielu twórców najwyższej rangi międzynarodowej, jak choćby Josef Albers, sam twórca kolekcji Getulio Alviani, Max Bill, August Herbin czy Victor Vasarely. Jak wszyscy artyści z kręgu zainteresowań Alvianiego, tak i twórcy przedstawieni na toruńskiej wystawie, posługują się językiem geometrii, bliżej lub nieco odległej związani z założeniami sztuki konkretnej”.

Po niemal ćwierćwieczu od podjęcia przez organizatorów triennale zagadnienia koloru we współczesnej grafice artystycznej postanowiono nieco zrewidować perspektywę spojrzenia na to medium. Dziś kolor, choć nadal ważny, nie stanowi już tak frapującego technologicznie czy teoretycznie zagadnienia. Od 2006 roku organizatorzy, zachowując dotychczasową formę imprezy, postanowili bardziej problematyzować jej kolejne edycje, nadając im podtytuły. Przygotowując piątą, jubileuszową odsłonę triennale, realizowaną w myśl hasła NOW!, pisali: „Triennale «Kolor w grafice» powstało na przełomie lat 70. i 80. poprzedniego wieku, w czasie, gdy powszechnie rozważano miejsce koloru w sztuce graficznej. Kolejne edycje imprezy (…) zdołały dostatecznie ukazać różne powody stosowania i sposoby funkcjonowania koloru w grafice. Rozpoczynając pracę nad piątą już, jubileuszową edycją triennale, zastanawialiśmy się czy kolor jest nadal problemem, wokół którego można budować wystawę? Czy fakt jego istnienia bądź nieistnienia w obrazie graficznym jest dziś intrygujący dla artysty i dla odbiorcy?”. Odpowiadając na te pytania, rozważano zmiany zarówno w sztuce, jak i w życiu, które dokonały się pod wpływem globalnej informatyzacji i cyfryzacji: „Wydaje się nam, iż współczesna grafika jest w trakcie znajdowania metody i formy adekwatnej do opisu współczesności, przestając być tylko i wyłącznie obiektem kolekcjonerskich fascynacji. To właśnie jest dla nas najbardziej obiecujące, dlatego do udziału w wystawie zaprosiliśmy wybitnych artystów z bogatym dorobkiem i doświadczeniem, jak również, po raz pierwszy, twórców bardzo młodych, artystów, których propozycje wydają się nam odpowiadające temu, co dzieje się w sztuce i wokół niej TERAZ! / NOW!”.

Szóstą edycję, opatrzoną podtytułem Tożsamość a tradycja, poświęcono problemom rozpoznawania tradycji i budowania poczucia tożsamości. Zadawano w niej pytania o znaczenie tych pojęć we współczesnej sztuce oraz o to, jak – w kontekście warsztatowym – współcześni artyści wykorzystują, kontynuują lub zaprzeczają w swojej twórczości tradycji graficznej. Z kolei siódma odsłona MTG poświęcona była w całości grafice cyfrowej. Intencją organizatorów była próba odpowiedzi na pytania: „(…) jak CYFRA funkcjonuje w świecie kryzysu, wykluczenia, coraz boleśniejszych problemów z demokracją, czyli: jak artysta uczestniczy w rzeczywistości? Jak reaguje na najbardziej palące tematy, czy konfrontuje się z najnowszymi osiągnięciami nauki, wreszcie, czy najnowsze technologie są inspiracją dla artystów?”. W 2015 roku imienne zaproszenia do udziału w MTG powędrowały jak zwykle do uznanych artystów z całego świata, ale tym razem z prośbą od organizatorów, by ze swej strony zaprosili także młodszych twórców i stworzyli z nimi swego rodzaju DUETY. Organizatorzy ponownie otworzyli się w ten sposób na propozycje młodych grafików – „być może bardziej związanych z rzeczywistością tu i teraz, pokazujących nowe drogi rozwoju dla tej dyscypliny”.

Ostatnia, dziewiąta edycja triennale zatytułowana Hybryda w założeniu miała być obszarem konfrontacji różnorodnych doświadczeń w budowaniu obrazu na drodze wzbogacania języka grafiki środkami charakterystycznymi dla innych mediów. Istotnym elementem prezentowanych na wystawie prac było szeroko rozumiane łączenie w jednej realizacji artystycznej różnych doświadczeń w budowaniu wizualnego przekazu, a także konfrontacja w jednym dziele różnych technik. Wystawa 9. Triennale była doskonałą okazją do zastanowienia się nad przemianami, które zachodzą w obrębie dyscypliny. W założeniach organizatorów miała ona odpowiadać na pytanie, czy konfrontacja odmiennych metod wewnątrz medium wzbogaca zasób środków artystycznej wypowiedzi w grafice, a może odbiera tej dziedzinie tożsamość i charakter. Czy przekraczanie graficznych granic rozmywa tę dyscyplinę? A może sprawia, że lepiej odpowiada ona na wyzwania współczesności?

 

Czy wiesz, że…

• … dzięki zakupom prac prezentowanych w ramach kolejnych edycji Ogólnopolskiej Wystawy Grafiki „Kolor w grafice” oraz darom artystów biorących udział w międzynarodowych edycjach triennale w Wozowni powstała cenna kolekcja grafiki.
• … ekspozycjom „Kolor w grafice” od początku towarzyszyły autorskie plakaty, będące – obok znaku graficznego imprezy autorstwa Jana Młodożeńca – atrybutem triennale. Projektowane przez wybitnych artystów: Statysa Eidrigevičiusa, Jana Młodożeńca, Franca Balana, Mariana Nowińskiego, Mieczysława Wasilewskiego, Mirosława Pawłowskiego.

 

Ogólnopolskie Wystawy Grafiki „Kolor w Grafice”:

1. Ogólnopolska Wystawa Grafiki „Kolor w grafice”, Toruń 1982 / komisarze: Maria Pokorska, Mirosław Piotrowski
2. Ogólnopolska Wystawa Grafiki „Kolor w grafice”, Toruń 1985 / komisarz: Maria Domurat-Krawczyk
3. Ogólnopolska Wystawa Grafiki „Kolor w grafice”, Toruń 1988 / komisarze: Maria Domurat-Krawczyk, Anna Jackowska
4. Ogólnopolska Wystawa Grafiki „Kolor w grafice”, Toruń 1991 / komisarze: Anna Jackowska, Jerzy Grabowski

 

 

 

Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice”:

1. Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice” Toruń 1994 / komisarze: Anna Jackowska, Agata Rissman, przewodniczący komitetu organizacyjnego: Jerzy Grabowski (wystawa towarzysząca: 22 protagonistów – Tendencje sztuki konkretnej w grafice barwnej naszego wieku, Muzeum Okręgowe w Toruniu / komisarz: Getulio Alviani)
2. Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice”, Toruń 1997 / komisarz, przewodniczący komitetu organizacyjnego: Jerzy Grabowski, dyrektorka: Zofia Karpińska (wystawy towarzyszące: Albers – Beuys – Schumacher, Muzeum Okręgowe w Toruniu; Kolor w grafice polskiej, Muzeum w Grudziądzu)
3. Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice”, Toruń 2000 / przewodniczący komitetu organizacyjnego: Jerzy Grabowski, dyrektorka: Anna Jackowska, (wystawy towarzyszące: Opera prima, Muzeum Okręgowe w Toruniu, kurator: Getulio Alviani; Kolor w grafice polskiej – pokaz z kolekcji Galerii Sztuki Wozownia w Toruniu, Galeria Sztuki Współczesnej we Włocławku; Przypomnienie – grafika Marii Wąsowskiej, ZPAP Galeria na Piętrze w Toruniu)
4. Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice”, Toruń 2003 / przewodniczący komitetu organizacyjnego: Mirosław Pawłowski, dyrektorka: Anna Jackowska (wystawy towarzyszące: Mirosław Pawłowski. Kamuflaż – Maski. Serigrafia, Dom Muz w Toruniu; Mirosław Piotrowski. In memoriam, ZPAP Galeria na Piętrze w Toruniu)
5. Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice”: NOW!, Toruń 2006 / przewodniczący komitetu organizacyjnego: Mirosław Pawłowski (wystawy towarzyszące: Darek Gajewski – Grafika, Dom Muz Toruń; In memoriam Stanisław Borysowski, ZPAP Galeria na Piętrze w Toruniu)
6. Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice”: Tożsamość a tradycja, Toruń 2009 / kurator: Mirosław Pawłowski (wystawa towarzysząca: Adam Romaniuk – Grafika, ZPAP Galeria na Piętrze w Toruniu; sesja naukowa: Tożsamość i tradycja w grafice, prowadzący: Sebastian Dudzik)
7. Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice”: Edycja cyfrowa, Toruń 2012 / kurator: Mirosław Pawłowski
8. Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice”: Duety, Toruń 2015 / kurator: Mirosław Pawłowski
9. Międzynarodowe Triennale Grafiki „Kolor w grafice”: Hybrydowe światy, Toruń 2019 / kurator: Mirosław Pawłowski (sesja naukowa: Hybrydowość w grafice. Medium w poszukiwaniu swego czasu i sensu, prowadzący: Sebastian Dudzik)

 

 

 

 

Sesje naukowe:

Szóstej i dziewiątej edycji MTG towarzyszyły sesje naukowe, zorganizowane i prowadzone przez dra Sebastiana Dudzika z Katedry Historii Sztuki i Kultury UMK.           

• Tożsamość i tradycja w grafice:

– Paweł Ignaczak (Muzeum Narodowe w Poznaniu), Tradycja i Tożsamość. Kilka uwag o obecności koloru w grafice europejskiej od XV do XIX wieku;

– Grzegorz Banaszkiewicz (Instytut Plastyki Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie), Pojęcia grafiki III. Definicje;

– Paweł Frąckiewicz (Pracownia Litografii, Katedra Grafiki Warsztatowej ASP Wrocław), Ogród graficzny – nowoczesne metody uprawy;

– Sebastian Dudzik (Katedra Historii Sztuki i Kultury UMK w Toruniu), Tożsamość grafiki – teoria i rzeczywistość;

– Roman Lewandowski (Kraków), Mit(y) tożsamości.

Materiały z sesji zostały opublikowane w formie książki pod redakcją dra Sebastiana Dudzika.

 

• Hybrydowość w grafice. Medium w poszukiwaniu swego czasu i sensu (współorganizacja: Stowarzyszenie Intergrafia)

I. Medium i proces:

– Kajetan Giziński (Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy), Drzeworyt langowy jako naturalna hybryda graficzna;

– Mirosław Pawłowski (UAM Poznań), Koegzystencje;

– Sebastian Dudzik (UMK Toruń), Do czego potrzebna jest dziś grafika? Konsekwencje upodmiotowienia matrycy;

– Darek Gajewski, Marek Sibinský (Uniwersytet w Ostrawie), Fakulta uměni. Odkrywanie wczesnej sztuki komputerowej. Generowanie grafiki. 1965.

II. Grafika i Poznanie:

– Andreas Guskos (Akademia Sztuki Szczecin), Niektóre składniki natury;

– Marta Anna Raczek-Karcz (ASP Kraków), Organiczność abstrakcji geometrycznej jako przykład hybrydowej idei w twórczości Ryszarda Gieryszewskiego i Ryszarda Otręby;  

– Maciej Gąbka (UAM Poznań), After positive;

– Krzysztof Kula (Uniwersytet Śląski, Instytut Sztuki w Cieszynie), Engramy – pomiędzy dokumentacja a kreacją.

III. Spojrzenie poza granice medium:

– Krzysztof Jurecki (AHE Łódź), Między fotografią a grafiką. Analiza wybranych prac z międzynarodowego konkursu Cyberfoto (1997–2018);

– Katarzyna Zimna (Politechnika Łódzka), Odbitka graficzna jako dzieło w ruchu: Hybrydowość na etapie post-print;

– Martyna Rzepecka (Akademia Sztuki w Szczecinie), Wielopoziomowa materia graficzna – jako centrum zamrożenia procesu graficznego oraz przestrzeń sensualnego odbioru;

– Zbigniew Romańczuk (Akademia Sztuki w Szczecinie), Widzialność niewidzialnego, nowe techniki obrazowania w praktykach artystycznych.

IV. Hybrydowe byty w graficznej narracji:

– Agnieszka Cieślińska (ASP w Warszawie), Homo botanicus, twórcze imaginarium.

 

Źródła:

• archiwum Galerii Sztuki Wozownia
• katalogi Ogólnopolskich Wystaw Grafiki „Kolor w grafice”
• katalogi Międzynarodowego Triennale Grafiki „Kolor w grafice”
• materiały sesji naukowej Tożsamość i tradycja w grafice, red. S. Dudzik, Toruń 2009

 

oprac.: Joanna Gwiazda

wróć